Het slaan van munten is een eeuwenoude ambacht. Maar dit betekent niet dat de tijd ook heeft stil gestaan. Moderne technologieën betekenen nieuwe mogelijkheden, mooiere ontwerpen, een kortere productietijd, en een meer consistente productie. Het basisprincipe daarentegen is onveranderd gebleven: men perst een metalen muntplaatje tussen 2 matrijzen voor het reliëf, en tussen een metalen ring genaamd ‘de kraag’ voor de rand.
Dat klinkt simpel, maar in werkelijkheid komt er een stuk meer bij kijken. Dat zullen we u stap voor stap uitleggen.
Stap 1: het ontwerp
Alle munten beginnen met een ontwerp van een kunstenaar. Gemaakt met potlood op papier, of tegenwoordig ook op de computer. Ontwerpers van munten moeten niet alleen goed kunnen tekenen. Goede muntontwerpers doen daarnaast ook veel onderzoek naar de achtergrond van het onderwerp. Een goed muntontwerp zit vol met symboliek. Stuk voor stuk visuele referenties aan een periode, een gebeurtenis of een persoon.
Stap 2: een gipsmodel
Het ontwerp wordt naar een gipsmodel vertaald. Dit wordt gedaan op een schaal van 5x de daadwerkelijke grootte van het ontwerp. Dit geeft de ontwerper de kans het ontwerp tot in de kleinste details te verfijnen. Tegenwoordig wordt dit veelal met de computer gedaan.
Stap 3: van 2D naar 3D
Een ontwerp komt vaak pas echt tot leven wanneer het naar 3D wordt vertaald. Om die reden zijn munten met hoog reliëf vaak het mooist. Met behulp van klein gereedschap gaat men als een beeldhouwer om met het gipsmodel. Stukje voor stukje ontstaat het reliëf. Het muntontwerp verandert in een sculptuur. Doordat het ontwerp nog slechts een gipsmodel is kunnen kleine foutjes nog altijd gecorrigeerd worden.
Stap 4: via rubber naar staal
Wanneer het gipsmodel helemaal klaar is wordt er een rubberen afdruk gemaakt. Deze afdruk wordt gebruikt om een model van epoxyhars te maken. Een machine die 3D ontwerpen kan kopiëren wordt daarna gebruikt om het ontwerp in epoxy over te brengen op een stalen mal. Van een opstaand ontwerp in epoxy, ontstaat een naar binnen liggend ontwerp in staal.
Stap 5: de matrijzen
Gebruikmakend van een speciale machine wordt het ontwerp in de matrijs gegraveerd. Het ontwerp wordt bij deze stap verkleind, terug naar de ware grootte. De matrijzen raken door de enorme druk die nodig is voor het slaan van munten tijdens het productieproces beschadigd. Om te voorkomen dat men weer van vooraf aan moet beginnen, wordt met gebruik van de eerste matrijs (de model matrijs) een aantal kopieën gemaakt. Dit zijn de werkmatrijzen waarmee de munten daadwerkelijk zullen worden geslagen.
Stap 6: de muntplaatjes
Het metaal waarvan de munten worden gemaakt wordt in grote platen aangeleverd. Een machine snijdt de plaatjes op de juiste diameter en drukt ze uit. De plaatjes zijn echter nog niet klaar voor gebruik. De muntplaatjes wordt geblancheerd om te ontharden, dit zorgt ervoor dat het reliëf straks bij het slaan goed kan worden overgebracht. Daarna worden ze nog gewassen om de juiste glans te krijgen.
Stap 7: een laatste slag
Hoe de muntplaatjes in de machine terecht komen voor het slaan is afhankelijk van de gewenste kwaliteit. Munten van de hoogste kwaliteit (Proof) worden met de hand 1 voor 1 in de machine gelegd en er weer uit gehaald. Munten die in grotere oplages worden volledig machinaal geproduceerd. Hierdoor zijn zij van een lagere kwaliteit. Door de matrijzen met grote druk, tot wel honderden tonnen per vierkante centimeter, op het muntplaatje te persen wordt het reliëf van de matrijzen overgebracht op het muntplaatje en ontstaat het eindproduct: een munt. Het aantal slagen en druk bij het slaan hangt af van het gekozen metaal en het gewenste effect.
